شیر یک طرفه یا چک ولو
شیر یک طرفه یا چک ولو (Check Valve)
شیرهای کنترل در سه گروه اصلی جا می‌گیرند:
شیرهای کنترل جهت حرکت یا Directional Control Valves
شیرهای کنترل فشار یا Pressure Control Valves
شیرهای کنترل جریان یا Flow Control valves
چک ولوها در دسته‌ی اول جای دارند.
شیر یک طرفه یا چک ولو ادامه…
ساده‌ترین نوع شیرهای کنترل جهت، چک ولوها هستند. گرچه این شیرها در اندازه‌ها و قیمت‌های مختلف تولید می‌شوند ولی معمولا اندازه‌ی بسیار کوچکی دارند، ساده و کم هزینه‌اند. شیرهای یک طرفه از مواد فلزی و غیرفلزی ساخته می‌شوند. اما هنگام ساخت آنها باید به محیط عملیاتی، طول عمر(تعمیر و نگهداری) و خورندگی شیر توجه کرد. در بسیاری از شرایط اگر سیال اجازه‌ی حرکت در جهت عکس سیستم را بیابد، ممکن است به بسیاری از قطعات آسیب برساند. در این شرایط استفاده از شیرهای یک طرفه اهمیت زیادی دارد.
شیر یک طرفه یا چک ولو ادامه…
چک ولو شیری است که به سیال تنها اجازه‌ی جاری شدن در یک جهت را می‌دهد و در جهت مخالف، راه سیال را می‌بندد.
این شیرها دو طرفه هستند، یعنی که دو مجرا روی بدنه‌ی خود دارند. یکی برای وارد شدن سیال و دیگری برای خارج شدن سیال. گونه‌‌های متفاوتی از چک ولو با کاربردهای مختلف وجود دارد. اما رایج‌ترین نوع آن، که در شکل زیر نشان داده شده، در ساختمان خود یک ساچمه و یک فنر دارد که در حالت عادی فنر، ساچمه را روی نشیمنگاه خود می‌نشاند. با ورود سیال به داخل شیر، نیروی وارد بر ساچمه، فنر را با نیروی اندکی جمع می‌کند و دهانه‌ی ورودی شیر را باز می‌کند.
شیر یک طرفه یا چک ولو ادامه…
عملکرد شیرهای یک طرفه:
در شیرهای یک طرفه‌ی ساچمه‌ای، فشار مورد نیاز برای باز شدن دهانه‌ی شیر کم است(حدودا یک بار) و تا وقتی که فشار جریان ورودی بیش از مقدار تعیین شده باشد، دهانه‌ی شیر باز می‌ماند.
شیر یک طرفه یا چک ولو ادامه…
این شیرها کاربردهای مختلفی در مدارهای هیدرولیک دارند. در یک کاربرد رایج، شیر یک طرفه به صورت موازی با یک قطعه هیدرولیکی نصب می‌گردد. قرارگیری شیر یک طرفه به صورت موازی با یک قطعه، این امکان را به وجود می‌آورد که جریان سیال بتواند از هر دوی این قطعات عبور کند. همانطور که می‌دانیم جریان سیال تمایل دارد از مسیری با کمترین مقاومت (مسیری با کمترین فشار جاری) عبور کند. شیر یک طرفه به گونه‌ای طراحی می‌شود که مقاومت کم‌تری نسبت به قطعه‌ی دیگر در برابر عبور جریان داشته باشد. بسته به شرایط جریان ورودی، سیال از شیر یا از مسیر قطعه‌ی هیدرولیک عبور می‌کند.
شیر یک طرفه یا چک ولو ادامه…
انواع شیرهای یک طرفه:
شیرهای یک طرفه بالارونده (Lift check valve):
این شیرها ازجمله شیرهای پیستونی هستند که دارای یک ورودی و یک خروجی می‌باشد و برای استفاده در شرایطی که فشار سیال بسیار بالا باشد و سرعت ورودی سیال نیز زیاد باشد، بسیار مناسب است. مسدود کننده‌ی آن دیسک یا ساچمه می‌باشد و هنگامی که جریان بخواهد در خلاف جهت سیال حرکت کند، گرانش دیسک یا ساچمه را به پایین کشیده و مانع حرکت سیال در خلاف جهت می‌شود.
شیر یک طرفه یا چک ولو ادامه…
همانطور که گفته شد این شیرها دارای انواع مختلفی هستند؛ دیسکی و توپی، که به توضیح آنها می‌پردازیم.
شیرهای یک طرفه نوسانی (Swing check valve):
این شیرها دارای یک قطعه‌ی نوسان کننده هستند که از یک طرف به بدنه‌ی شیر متصل است. نحوه‌ی کارکرد آن به این صورت است که تا زمانی که سیال فشار مورد نظر را داشته باشد اجازه‌ی عبور از این شیر را دارد. اما وقتی که فشار سیال عبوری افت کند یا سیال درجهت خلاف شیر شروع به حرکت کند، شیر به سیال اجازه‌ی عبور نمی‌دهد.
نکته‌ی قابل توجه درمورد این شیرها این است که نیاز به تحریک دستی ندارد و به صورت اتوماتیک تحریک می‌شود.
شیرهای یک طرفه ویفری (Wafer check valve):
این شیرها برای کارکرد مناسب بین یک مجموعه فلنج طراحی شده اند. دارای دیسک و پین هستند و به دو صورت وجود دارند؛ در یک حالت پین از یک طرف دیسک را به دهانه‌ی لوله متصل نگه می‌دارد و در حالت دوم پین در مرکز دیسک قرار می‌گیرد و سیال از دو طرف به دیسک نیرو وارد کرده و راه عبور خود را باز می‌کند.
شیر یک طرفه توپی (Ball valve):
در این نوع شیر از یک گوی حفره‌دار برای باز کردن و بستن مسیر سیال استفاده می‌شود. گوی درون بدنه‌ی شیر قرار گرفته و به یک اهرم متصل است که با چرخاندن آن، گوی درون بدنه‌ی شیر می‌چرخد. با قرارگیری حفره‌ی گوی در مقابل دهانه‌های شیر، جریان سیال از درون شیر عبور می‌کند و اگر اهرم شیر را به اندازه‌ی ۹۰ درجه بچرخانیم، حفره‌ی آن به صورت عمود بر محور طولی شیر قرار گرفته و مسیر عبور سیال بسته می‌شود.
شیرهای یک طرفه پروانه‌ای (Butterfly check valve):
این شیرها، همانند شیرهای ویفری دارای یک دیسک هستند که از وسط به بدنه‌ی شیر پین شده است. در بالای این شیر یک دستگیره برای تغییر حالت دستی این شیر تعبیه شده است که به کمک آن می‌توان شیر را از حالت باز به بسته تغییر داد.
در شرایطی که لوله‌های مورد استفاده در سیستم، بسیار بزرگ باشند، از این شیرها استفاده می‌شود.
شیر یک طرفه یا چک ولو پایان مطلب.
